Komunikacja w małżeństwie

Kategorie: Płeć i małżeństwo Poradnik

Znaczenie jakości porozumiewania się w związku wydatnie wzrasta po pojawieniu się pierwszego dziecka. Wówczas 62% badanych uznaje ją za podstawę współżycia (por. Nęcki 2000, s. 231). Radochoński (1996) wykazał, iż jedna trzecia małżeństw przeżywa wówczas kryzys.

    Zdaniem Cieślaka (1987) oczekiwania, jakie małżonkowie mają wobec siebie przed ślubem, stanowią przepisy ich przyszłych ról. 
    Satir (2000) także podkreśla znaczenie zbyt wygórowanych oczekiwań wobec partnera. Dodaje jednak, że  już  w okresie poprzedzającym zawarcie małżeństwa istnieje niebezpieczeństwo dostrzegania w nim czegoś, o czym nie chce się mówić 
Butler i Wampler (1999) stwierdzają, że podniesienie kompetencji komunikacyjnych zwiększa ogólną satysfakcję ze związku, jednocześnie tylko nieznacznie podnosząc, a czasem nawet obniżając ocenę jakości jego poszczególnych sfer, jak choćby ocenę samego komunikowania się. Być może jest to dowód większej świadomości małżonków.

Typowe małżeństwo poświęca rozmowie 17 minut tygodniowo

Otwartość w komunikacji pełni bardzo ważną funkcję, jednak zależność między otwartością a jakością związku nie jest liniowa.

Przyjrzyjmy się negatywnym skutkom otwartości: 

1) Może wywołać u rozmówcy poczucie zagrożenia, gdy sam nie jest  gotowy na podobną otwartość – pojawia się dystans.
2) Otwartość bez odpowiedniego przygotowania pod nią gruntu może paradoksalnie sprowokować do dręczenia i sprawiania sobie przykrości – może doprowadzić do zaostrzenia przebiegu związku – w przypadku  ujawnienia różnic między małżonkami, które w danym momencie wydają się nie do pogodzenia.
3) Maksymalna trudność poruszanych tematów jest odwrotnie proporcjonalna do oceny satysfakcji ze związku

    Negatywne komunikaty osłabiają układ immunologiczny. Mają swój udział w genezie ciężkich chorób psychicznych u dzieci.

Oto style komunikacji wg Hawkinsa (1980):

1) Styl konwencjonalny – niski stopień wzajemnego otwarcia partnerów, brak ujawniania przeżyć i emocji, zarówno w sposób werbalny jak i niewerbalny. Unikanie lub zacieranie spornych kwestii. Nie porusza się tu trudnych problemów, by nie wywołać napięcia. Relacje są statyczne - motywacja to chęć bycia miłym i uprzejmym. To stałe przebywanie na bezpiecznym gruncie. Brak uznania wagi dla doświadczeń i przeżyć współmałżonka. 
2) Styl kontrolujący – koncentracja na partnerze interakcji dominuje aspekt pragmatyczny komunikacji. Jest  też wyrazem oporu przeciw zmianom oczekiwanym przez partnera. Nadawca w sposób pośredni lub bezpośredni przyznaje wyższą sobie pozycję. Wyróżnia się jego dwie formy:

Lekki – wolny od napięć i emocji. Komunikujący się w tym stylu powstrzymują się od werbalizowania uczuć i intencji, ujawniają je jednak niewerbalnie – przyczyna staje się niejasna.  

Ciężki – odrzuca możliwość wzajemnego zrozumienia ze względu na pomniejszanie znaczenia przeżyć i intencji partnera, przejawianie negatywnych uczuć. Zachowania związane z tym stylem zawsze związane są z agresją, a intencje pozostają ukryte. Jest to w pewnym sensie manipulacja partnerem interakcji.

3) Styl spekulatywny - ograniczone tendencje do eksploracji wnętrza partnera. Uczucia są pośrednio werbalizowane - partner może domyślić się przyczyny, w każdym razie ta druga osoba tego oczekuje. Zaletą stylu jest respektowanie perspektywy poznawczej drugiej osoby – chęć wyjaśnienia dyskusyjnych spraw. Następuje jednak bardzo silna intelektualizacja przeżyć, brak dostępu do emocji i uruchamiania konkretnych działań, nawet jeśli ich konieczność została dostrzeżona, a one same uzgodnione. Hawkins (1980) nazywa go stylem typowo analitycznym.

4) Styl w pełni otwarty – wyróżnikiem jest pełne werbalizowanie uczuć, podkreśla znaczenie przeżyć partnera, koncentracja na „tu i teraz” związku. Umożliwia współpracę.

Hawkins (1980) nazywa pierwsze dwa style stylami zamkniętymi – posługujący się nim próbują przejąć kontrolę nad interakcją.

Różnice płciowe w komunikacji

Niemowlęta płci męskiej częściej i głośniej płaczą, a ich twarz częściej i silniej demonstruje niezadowolenie i negatywne emocje. Kultura tłumi te emocje, efekt stanowi często depresja u mężczyzn
Różnice płciowe przejawiają się ponadto następująco w:
1) Generalnie wyższej kompetencji komunikacyjnej kobiet.
2) Dużo większej potrzebie konwersacji oraz kontaktu cielesnego ujawnianej przez kobiety. 
3) Krótszych i uboższych wypowiedziach mężczyzn. 
4) Prezentowaniu przez kobiety zachowań bardziej dopasowanych do rozmówcy i sytuacji.
5) Zadawaniu większej liczby pytań, częstszym stosowaniu przerywników i niejednoznaczności przez kobiety - zabiegi służą skupianiu na sobie uwagi odbiorcy. 
6) Dużo uboższym zasobie reakcji niewerbalnych  i inwalidyzacją w zakresie ekspresji emocjonalnej mężczyzn - co stanowi efekt socjalizacji i stoi w sprzeczności z biologicznymi uwarunkowaniami dla tej płci.
7) 
Znacznie lepszym wglądzie kobiet w kompetencje komunikacyjne zarówno własne, jak i partnera interakcji.

Współczesność
Olbrzymim współczesnym problemem w komunikacji między małżonkami jest depresja mężczyzn, o której genezie już nieco powiedzieliśmy.
Emancypacja kobiet w praktyce życia połączona bywa z ich niedojrzałością emocjonalną i psychiczną, co prowadzi między innymi do dominacji tej płci w związkach. Nie jest więc zazwyczaj dobrze, gdy kobieta dominuje, chyba że nie jest to efekt wygranej walki (kapitulacji mężczyzny) a wzajemnego uzgodnienia.
We współczesnej kulturze obecne są sprzeczne oczekiwania wobec płci, wymóg androgynii nie pozwala już być ani typowo męskim, a ni typowo kobiecym. Jest to taka tyrania poprawności, która wymusza pozorną swobodę, a w praktyce często prowadzi do zablokowania ekspresji.

Watzlawick opisał wyróżnik komunikacyjny nieudanych małżeństw, to schemat: agresywna roszczeniowa żona – wycofujący się mąż

Tomek Zbrzezny